HINIS İLÇESİNİN TARİHİCoğrafi konumu nedeniyle en eski yerleşim merkezlerinden biri olan ilçemizdeki çeşitli dönemlere ait tarihi eserler, yapıldıkları devrin kültür ve sosyal yaşamları ile mimari özelliklerini günümüze kadar taşımaktadırlar. Bunların bazıları aşağıya çıkarılmıştır.
Hınıs Kalesi; İlçedeki Hınıs deresinin batısında bulunmaktadır. Kesin yapılış tarihi bilinmeyen kalenin kuruluşu, Evliya Çelebi’ ye göre Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’ ın amcasına dayanır. Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde kale onarılarak tahkim edilmiştir. Yüksek bir noktada sarp kayalıklarla çevrilmiş olan kalenin içerisinde cami, han ve hamamın bulunduğuna dair görüşler bulunmaktadır. Ancak bunlardan hiç birisi günümüze ulaşmamıştır.
Ulu (Alaaddin bey) camii ; Hınıs ilçe merkezinde bulunan cami, 1735 yılında Muş beylerinden Alaaddin bey tarafından yaptırılmıştır. Kare planlı olan cami dokuz küçük kümbeyle örtülüdür.
Diğer önemli yapıtlar arasında; Toprakkale, Zirnak Kalesi, Zirnak Kümbeti, Erence Köyü Seyyit Ömer Halil Türbesi sayılabilir. Fakat söz konusu eserler ile ilgili mevcut hiçbir bilgi bulunmamakla birlikte söz konusu eserlerin bulunduğu yerlerde şu an saadece taş yığınları mevcuttur.
Hınıs ilçesinin kuruluş tarihçesi hakkında kesin bir bilgiye rastlanılmamaktadır. İlçenin tarihi hakkındaki malümat Halilçavuş bucağına bağlı Göller köyünden (Rüştü KÜRÜK) isimli şahsın kitapları arasında çıkan “ Mevcut Konusu Naci“ adlı eserden alınmıştır. Öğrenildiğine göre Hınıs ilçesi m.ö. 1400 yıllarında bir Ermeni Beyliği iken zapt edilmiştir. Uzun süre İranlıların egemenliğinde kalan Hınıs Bizanslıların eline geçmiş ve 1071 yılında Selçuklu Hükümdarı Alparslan’ ın Malazgirt zaferi ile Selçukluların idaresine geçmiştir.
Anadolu Selçukluların son zamanlarında İranlılar Hınıs’ ı ikinci kez elegeçirmişler bu devrede İranlılar tarafından Hınıs Kalesi yapılmıştır. Osmanlı İmparatorluğunun yükselme devrinde İranlılardan alınmıştır. Osmanlı imparatorluğu devrinde iki defa Mutasarıflıkla idare edilmiştir. İlçe hakkında başkaca bir bilgi kayıtlarda mevcut değildir.
Saltuklu, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde o çevrenin en önemli yerleşim merkezi Hınıs'tır. İlçede bulunan önemli eserler şunlardır. Hınıs kalesi, Kalecik Camii, Toprakkale, Zirnak kalesi, Zirnak kümbeti Hınıs ulu Camii, Erence Köyü Seyyit Ömer Halil Türbesi.
Hınıs Şehrinin eski yeri bugün parçalanmış bir vadi görünümündeki derenin batısında yer alan kaledir. Evliya Çelebi'ye göre kale Akkoyunlu Hükümdarı Uzunu Hasan'ın amcası tarafından kurulmuştur. Kalede 7 camii bir han bir hamam bulunduğunu da yine Evliya Çelebi'den öğreniyoruz.
Anasayfa 
